آنچه خواهید خواند
کیهان کلهر؛ چهره‌ای شگفت‌انگیز در موسیقی ایرانی
هنر موسیقی در ایران، ریشه‌ای کهن دارد و در بطن خود هنرمندانی را پرورش داده که نامشان فراتر از مرزها رفته است. یکی از این هنرمندان برجسته، کیهان کلهر است که با ساز کمانچه، جهانیان را مجذوب صدای روح‌نواز موسیقی ایرانی کرده است.
او را به حق میتوان یک کمانچه‌نواز شگفت‌انگیز دانست که با سبک منحصربه‌فرد، درخشش بی‌نظیری در عرصه بین‌المللی کسب کرده است. در ادامه، نگاهی جامع به زندگی، آثار و جایگاه این هنرمند در موسیقی سنتی ایران خواهیم داشت.
زندگینامه
کیهان کَلهُر (متولد3 آذر 1342) موسیقیدان، آهنگساز و نوازنده کرد از ایل کلهر است که اصالتی کرمانشاهی دارد. ساز اصلی او کمانچه است و در عین حال بر تنبور، سه‌تار و شاه‌کمان نیز تسلط دارد. کلهر با چهره‌های سرشناس موسیقی ایرانی، از جمله محمدرضا شجریان، شهرام ناظری، حسین علیزاده، علی‌اکبر مرادی، علیرضا افتخاری، ایرج بسطامی، همایون شجریان، مجید خلج و اعضای گروه دستان همکاری‌هایی داشته و در آهنگسازی و نوازندگی نقش ایفا کرده است.
همچنین در زمینه ساخت موسیقی متن فیلم هم فعال بوده و با هنرمندان متعددی از فرهنگ‌های گوناگون، مانند اردال ارزنجان از ترکیه، شجاعت حسین خان از هند، یویوما از چین، ژائو ژیپینگ، عالیم قاسمف از جمهوری آذربایجان، بروکلین رایدر از آمریکا، ارکستر فیلارمونیک نیویورک، کوارتت کرونوس و گروه سازهای بادی هلند کار کرده است. همین همکاری‌های متنوع، او را به هنرمندی جهانی تبدیل کرده است.
کیهان کلهر با آثاری مانند «بی تو بسر نمیشود»، «فریاد»، «باران» و «فراتر از نقشه جغرافیا» که در آن‌ها به عنوان آهنگساز و نوازنده حضور داشته، چندین بار نامزد جایزه گرمی شده است. در پنجاه و نهمین دوره جوایز گرمی، کلهر به همراه گروه جاده ابریشم به سرپرستی یویوما موفق شد با آلبوم «sing me home» جایزه بهترین موسیقی جهانی را کسب کند.
در چهارمین جشن سالانه موسیقی ما که در تالار وحدت برگزار شد، از او به پاس سال‌ها فعالیت هنری تقدیر شد. همچنین اولین نوازنده ایرانی است که برنده جایزه بین‌المللی «وومکس» در سال 2019 شد. کلهر این جایزه را در کشور فنلاند دریافت و آن را به محمدرضا شجریان، که در آن زمان در بستر بیماری بود، تقدیم کرد.
آغاز راه کیهان کلهر
کیهان کلهر در سال 1342 در خانواده‌ای کُرد و اهل موسیقی در تهران متولد شد. او از پنج سالگی یادگیری موسیقی را به‌صورت آزاد آغاز کرد و در دوازده سالگی فعالیت حرفه‌ای خود را شروع نمود. در دوره دبیرستان، به دلیل مهاجرت موقت خانواده به کرمانشاه، کیهان و برادرش کامران در ارکستر رادیو تلویزیون آن شهر مشغول شدند و توجه استادان موسیقی محلی را جلب کردند.
با آغاز جنگ ایران و عراق، خانواده کلهر مدتی در کرمانشاه ماندند اما سپس بار دیگر به تهران بازگشتند و کیهان نیز فعالیت هنری‌اش را در تهران ادامه داد. او در این دوران مدتی کوتاه با گروه شیدا در مرکز هنری «چاووش» همکاری کرد و پس از آن، در هفده‌سالگی راهی ایتالیا و سپس کانادا شد. در کانادا تحصیلات خود را در رشته آهنگسازی تا مقطع کارشناسی ارشد ادامه داد.
اقامت کیهان کلهر در کانادا هشت سال به طول انجامید و در این مدت، خانواده او در تهران اقامت داشتند و برادرش کامران با گروه کامکار همراهی میکرد. در جریان بمباران هوایی تهران طی جنگ ایران و عراق، خانه پدری کلهر مورد اصابت موشک قرار گرفت و پدر، مادر و برادرش کشته شدند.
او پس از چند سال دوری، در سال 1373 به ایران بازگشت و مدتی در تهران به فعالیت‌های موسیقی مشغول شد. سپس در سال 1374 بار دیگر عازم کانادا شد تا تحصیلات خود را ادامه بدهد. در همین دوره، با محمدرضا شجریان و شهرام ناظری همکاری کرد و در کنسرت‌های خارج از کشور همراهشان بود.
کلهر در گفتگوها و سخنرانی‌های خود بارها تأکید کرده که استاد علی‌اصغر بهاری بر نوازندگی او تأثیرگذار بوده است. کلهر مدتی عضو گروه دستان بود و در کنسرت‌های این گروه با همراهی شهرام ناظری نوازندگی کرد که از جمله این آثار میتوان به «سفر به دیگر سو» اشاره کرد.
پس از آن، همکاری خود را با محمدرضا شجریان و حسین علیزاده آغاز نمود که نتیجه آن، پدید آمدن آلبوم‌های «زمستان است»، «بی تو بسر نمیشود»، «فریاد»، «ساز خاموش»، «شب، سکوت، کویر» و «سرود مهر» بود. در سال 1400 کیهان کلهر ساخت موسیقی متن سریال «خاتون» را بر عهده داشت.
کنسرت‌ها
کیهان کلهر به همراه اردال ارزنجان نوازنده باغلامای ترکیه، در مناطق مختلف جهان کنسرت‌هایی برگزار کرده و آلبومی با عنوان «The Wind» از همکاری آن‌ها منتشر شده است. در ژانویه سال 2008 نیز با کوارت زهی بروکلین رایدر در نیویورک روی صحنه رفت و قطعاتی از آلبوم «شهر خاموش» اجرا شد. در فروردین 1398 کنسرت‌های «شهر خاموش» با همراهی کوارتت «مینیاتور» در تالار وحدت برگزار شد.
آثار کیهان کلهر
- کنسرت ایرج بسطامی و گروه دستان، زمستان 1371
- بوی نوروز، زمستان 1371
- سرو سیمین، سال 1373
- شب، سکوت، کویر، سال 1377
- سفر به دیگر سو، سال 1377
- غزل 1، 2، 3، سال 1380
- زمستان است، سال 1380
- بی تو بسر نمیشود، سال 1381
- فریاد، سال 1382
- باران، سال 1382
- در آینه آسمان، سال 1383
- نخستین دیدار بامدادی، سال 1385
- باد، سال 1385
- سرود مهر، سال 1386
- ساز خاموش، سال 1386
- شهر خاموش، سال 1387
- سامان سایه‌ها، سال 1390
- موسیقی متن فیلم فصل کرگدن، سال 1390
- تنها نخواهم ماند، سال 1391
- لایه‌های تاریکی، سال 1394
- هاونیاز، سال 1395
- هنوز پاییز است، سال 1397
- آسمان هرجا همین رنگ است، سال 1402
تکنیک نوازندگی کیهان کلهر
روش نوازندگی کلهر، از چند جهت قابل توجه است. او علاوه بر تسلط بر اصول سنتی، خلاقیت ویژه‌ای در ترکیب صداهای نو به کار میبرد. تکنیک نوازندگی کمانچه در دست او به مرزهای تازه‌ای رسیده و قدرت بیان موسیقی را ارتقا داده است. این هنرمند با تسلط بر ریزنوازی، جابه‌جایی‌های سریع انگشتان و تغییر حالات آرشه، جلوه‌ای متفاوت از کمانچه را نشان میدهد.
علاوه بر این، او به شناخت گسترده از دستگاه‌ها و مقام‌های ایرانی دست یافته و توانسته است آن‌ها را با سبک‌های بین‌المللی ترکیب کند. نتیجه این همنشینی، صدایی منحصربه‌فرد است که هم اصالت موسیقی سنتی ایران را حفظ میکند و هم برای شنوندگان جهانی جذابیت دارد. او در اجرای خود از تغییر دینامیک‌ها، وقفه‌های خلاقانه و ارتباط احساسی با ساز بهره میگیرد تا هر قطعه به اثری برجسته تبدیل شود.
شنیدن جزییات ریزنوازی، دینامیک‌های متغیر و بداهه‌پردازی‌های ظریف او نیازمند تمرکز بالاست و بسیاری از مخاطبان معتقدند استفاده از یک هدفون باکیفیت مانند هدفون جی بی ال مدل Tune 770NC، لذت این تجربه شنیداری را چندین برابر میکند. در واقع، هدفون خوب به عنوان پلی بین گوش و روح شنونده عمل میکند تا تمام ظرایف صدای کمانچه و عمق موسیقی کلهر به خوبی منتقل شود.
ترکیب اصالت دستگاه‌ها و مقام‌های ایرانی با عناصر جهانی در اجراهای کلهر، حس کنجکاوی را در مخاطبان برمی‌انگیزد. هنگامی که این موسیقی روی یک هدفون با تفکیک صدای دقیق و نویز کنسلینگ مناسب پخش شود، شنونده میتواند ارتعاش آرشه بر سیم‌های کمانچه را دنبال کرده و با سیر ملودیک او همراه شود.
این روش گوش دادن، نه تنها خستگی شنیدن طولانی‌مدت را کاهش میدهد، بلکه موجب درک بهتر سازبندی و احساس هنرمند میشود. به همین دلیل، اگر به دنبال کشف ژرفای موسیقی کلهر هستید، پیشنهاد میشود حتماً از هدفونی استفاده کنید که بتواند تمامی جزییات صدا را برایتان زنده نگه دارد.
کلام آخر
فعالیت‌های کیهان کلهر نشان میدهد که چگونه یک هنرمند میتواند مرزهای سنت را با نوآوری بشکند و همزمان اصالت هنر خود را حفظ کند. او نمادی است از کمانچه‌نواز شگفت‌انگیز که با اتکا به ریشه‌های موسیقی سنتی ایران و نگاه باز به جهان، راه‌های تازه‌ای برای گسترش این موسیقی گشوده است. بهره‌گیری از تکنیک نوازندگی کمانچه در سطحی بالا، شناخت عمیق از دستگاه‌های موسیقی ایرانی و تعامل موثر با موسیقی بین‌المللی، او را به چهره‌ای یگانه در عرصه جهانی بدل کرده است.
آنچه در آثار کلهر آشکار است، تلفیقی از زیبایی، خلاقیت و اصالت است که برای دوستداران موسیقی ایرانی و دیگر علاقمندان در سراسر جهان، تجربه‌ای مسحورکننده فراهم می‌آورد. اگرچه مسیر رشد و انتشار موسیقی ایرانی در جهان میتواند چالش‌های خودش را داشته باشد، اما تلاش هنرمندان موفقی چون کیهان کلهر اثبات میکند که این موسیقی پتانسیل بالایی برای جذب مخاطبان مختلف دارد. بی‌شک در آینده نیز شاهد مشارکت‌های تازه و خلق آثار نوآورانه از این چهره استثنایی و دیگر هنرمندان مشتاق خواهیم بود.
پاسخگوی سوالات شما هستیم
دیدگاهی وجود ندارد!