آنچه خواهید خواند
جشن خرمن آیینی پرشور در روستاها
جشن خرمن با آهنگ‌های محلی یکی از آیین‌های سنتی و جذابی است که در مناطق مختلف روستایی ایران و جهان برگزار میشود. در این رویداد شاد، کشاورزان پس از برداشت محصول به شکرانه رونق کار و تلاش خود به جشن و شادی میپردازند.
امروزه این جشن نمادی از فرهنگ روستایی، همبستگی اجتماعی و پاسداشت زحمات کشاورزان محسوب میشود. شناخت پیشینه و نقش موسیقی محلی در این آیین ارزشمند، ما را با ریشه‌های اصیل و نشاط‌آور این جشن آشنا میکند.
پیشینه تاریخی
جشن خرمن از دیرباز در میان جوامع کشاورزی رواج داشته است. با اتمام فصل برداشت، روستاییان با برپا کردن مراسمی شاد، محصول به دست آمده را جشن میگرفتند. این مراسم که در بسیاری از نقاط ایران رواج دارد، نه تنها فرصتی برای تفریح و شادمانی است، بلکه به تقویت همبستگی و همکاری میان افراد جامعه کمک میکند.
برخی باور دارند که ریشه این جشن به دوران قاجار بازمیگردد، اما گروهی دیگر که شمارشان کم نیست، معتقدند پیشینه این آیین به ایران باستان مربوط میشود و از همان دوره‌ها برای سپاسگزاری از فراوانی محصول برگزار میشده است. در حقیقت، جشن خرمن راهی برای قدردانی از نعمت‌هایی است که در پایان فصل برداشت به دست کشاورزان میرسد. معمولاً این مراسم در روزهای پنجشنبه یا جمعه اواخر شهریور برگزار میشود.
گفته میشود خاستگاه اصلی این جشن استان گیلان است چرا که حدود 238 هکتار از زمین‌های این استان زیر کشت برنج قرار دارد و مردم گیلان برای تأکید بر همدلی و شکرگزاری از محصولات، این مراسم را برپا میکنند. البته جشن خرمن منحصر به گیلان نیست و در مازندران، قوچان و مناطق دیگر نیز به صورت مشابه برپا میشود.
نقش موسیقی محلی
آهنگ‌های محلی از اجزای جدایی‌ناپذیر آیین‌های روستایی هستند. این نواها بسته به جغرافیا، زبان و باورهای منطقه، سبک‌های متنوعی دارند. جشن خرمن با آهنگ محلی غالباً شامل استفاده از سازهایی مثل تنبک، دف، سرنا و نی میشود.
موسیقی محلی در این رویداد وظیفه بالا بردن حس همبستگی و ایجاد شادمانی را بر عهده دارد. آهنگ‌ها اغلب مضمونی شکرآمیز و شاد دارند و با تکرار ریتم‌های ساده اما پرانرژی، حاضران را به وجد می‌آورند. به همین دلیل، صدای موسیقی غالباً در سراسر روستا طنین‌انداز و نشانه‌ای از آغاز جشن است.
از دیدگاه گردشگری، انواع سیستم صوتی حرفه‌ای میتوانند این جشن را از یک مراسم محلی به یک رویداد تماشایی و سازمان‌یافته تبدیل کنند. اجرای زنده موسیقی محلی با کیفیت بالا، همراه با شرح آیین‌ها از طریق میکروفون، باعث میشود افراد بیشتری از پیام فرهنگی جشن خرمن مطلع شوند. در نتیجه، روستاهای برگزارکننده جشن از نظر اقتصادی و فرهنگی رونق میگیرند و گردشگران با رضایت خاطر بیشتری بازمیگردند.
جشن خرمن در گیلان
شالیکاری در میان مردم گیلان جایگاه برجسته‌ای دارد و به عنوان حرفه‌ای ارزشمند شناخته میشود. وقتی زمان برداشت برنج فرا میرسد، مردم خوشه‌های گندم (که نمادی از برکت و لطف پروردگار به شمار میرود) را به خانه برده و در معرض دید آویزان میکنند. در کنار این رسم، بخشی از دانه‌های برنج جداشده از محصول سال را به گاو نر میدهند چراکه نقش اساسی در شخم زدن زمین و آماده‌سازی آن برای کشت ایفا میکند.
نحوه برگزاری در گیلان
در آغاز این مراسم، آیین خرمن‌کوبی و برداشت برنج انجام میشود و ابزارهای کشاورزی برای حاضران و شرکت‌کنندگان به نمایش درمی‌آید. سپس شالیکاران با جامه‌های رنگارنگ وارد صحنه شده و به خواندن ترانه‌های محلی میپردازند. بعد از این آوازهای زیبا، کشاورزی که از همه باتجربه‌تر است، سه بار مجمعی را به سمت آسمان پرتاب میکند و از خداوند نعمت‌هایی مانند باران و آفتاب را برای موفقیت در کاشت برنج درخواست میکند.
پس از آن، مراحل کاشت، داشت و برداشت برای تماشاگران بازسازی میشود و کشاورزان مجمعی از برنج را روی سر میگذارند و با دستان برافراشته دعا میخوانند. در ادامه، زنان گیلکی در غرفه‌های ویژه، صنایع دستی و خوراکی‌های محلی مانند انواع شیرینی و غذاهای گیلکی را عرضه میکنند. همچنین برگزاری جشن عروسی در این مراسم بسیار رایج است، زیرا مردم عقیده دارند که انجام عروسی در چنین رویدادی برای عروس و داماد خوش‌یمن است. افزون بر این، بازی‌های گوناگونی مثل طناب‌کشی و گیله‌مردی اجرا میشود.
جشن خرمن در مازندران
جشن خرمن در مازندران شباهت فراوانی به آیین گیلان دارد، تنها در برخی جزئیات تفاوت‌هایی دیده میشود، مانند پخت آش‌های محلی و برنج برکت برای ایجاد شادی و فراوانی در زندگی. در این استان، خرمن‌کوبی معمولاً با اسب انجام میگیرد.
جنبه شکرگزاری این جشن با پیمانه زدن برنج نشان داده میشود به گونه‌ای که پیمانه اول به نام خدا، پیمانه دوم به نام برکتی که او عطا کرده، پیمانه سوم به نام پیامبر اسلام، پیمانه چهارم به صلوات و پیمانه پنجم به نام پنج تن آل عبا اختصاص دارد و پیمانه‌های بعدی نیز به دیگر برکات الهی پیوند میخورند.
نمادی از همبستگی
وقتی جامعه روستایی به انتهای یک فصل سختکوشی میرسد، جشن گرفتن راهی برای تجلیل زحمات مشترک است. در این مراسم، پیر و جوان به شادی و پایکوبی میپردازند و دستاوردشان را به اشتراک میگذارند. این اتحاد در سایه آهنگ‌های محلی، حس همدلی را تقویت میکند.
به بیان دیگر، این جشن با آهنگ‌های محلی شکلی از سپاسگزاری جمعی در برابر طبیعت و تلاش مشترک مردم است. صدای ساز و دهل، حامل پیامی از امید و نشاط است که مرزهای میان افراد را میشکند و همه را گرد هم می‌آورد.
کلام آخر
جشن خرمن با آهنگ محلی نمونه‌ای زنده از تلاقی فرهنگ کشاورزی، هنر موسیقی و آیین‌های سنتی است. این رویداد نه تنها پاسخی به نیاز انسان برای شادی و پایکوبی پس از فصل برداشت محسوب میشود، بلکه پلی برای پیوند نسل‌ها و به نمایش گذاشتن هویت فرهنگی هر منطقه است. در این جشن، آهنگ‌های محلی روح جمعی را بیدار و دل‌ها را همزمان تپنده میکند.
در روزگاری که ماشینی شدن فعالیت‌ها و شهرنشینی رو به فزونی است، حفظ این آیین‌ها پاسدار ریشه‌های فرهنگی ما و نمادی از شکرگزاری واقعی در برابر نعمت‌های خدادادی است. از این رو، شرکت در این جشن با آهنگ‌های محلی نه تنها یک تجربه شاد و خاطره‌انگیز است، بلکه دریچه‌ای به قلب فرهنگ کهن و پرمعنای کشاورزی به شمار میرود.
پاسخگوی سوالات شما هستیم
دیدگاهی وجود ندارد!