صدای فراگیر: Dolby یا DTS؟

مقدمه‌ای بر صدای فراگیر

پیشرفت فناوری‌های صوتی در دهه‌های اخیر، دنیای سرگرمی را به شکل چشمگیری دگرگون کرده است. امروزه سیستم‌های صوتی خانگی صرفاً به پخش موسیقی یا فیلم بسنده نمیکنند، بلکه تلاش دارند تجربه‌ای چندبعدی از صدا را به مخاطب ارائه دهند. در این میان، صدای فراگیر یا Surround Sound نقشی کلیدی بازی میکند و با توزیع صوت در چند کانال مجزا، بیننده یا شنونده را در فضایی واقعی‌تر غوطه‌ور میسازد.

صدای فراگیر در قالب استانداردهای گوناگونی عرضه شده که از مشهورترین آن‌ها میتوان به Dolby و DTS اشاره کرد. هر دو نام، از برندهای پیشرو در حوزه فناوری صدا هستند و برای ارائه صدایی باکیفیت بالا و واقع‌گرایی منحصر‌ به‌ فرد رقابت تنگاتنگی دارند. شناخت تفاوت‌های این دو سیستم، به دوستداران سینما، بازی‌های ویدئویی و موسیقی کمک میکند تا بهترین انتخاب را در راستای نیازها و علایق خود داشته باشند.

صدای فراگیر: Dolby یا DTS؟

Dolby در برابر DTS

وقتی صحبت از صدای فراگیر به میان می‌آید، معمولاً Dolby و DTS در صدر مقایسه‌ها قرار میگیرند. هر دو فناوری‌های گوناگونی ارائه میدهند که برای انواع سیستم‌های صوتی، از سینمای خانگی گرفته تا سالن‌های نمایش حرفه‌ای، قابل استفاده هستند. در عین حال، کیفیت و جزئیات صدا در هر کدام متفاوت است و عواملی مانند نرخ بیت، روش فشرده‌سازی و پردازش دیجیتال بر خروجی کار اثر میگذارند.

اگرچه از نظر تاریخی Dolby را قدیمی‌تر میدانند، ولی DTS نیز با رویکرد متفاوتی وارد بازار شد و به‌ خصوص در حوزه بازی‌های ویدئویی و فیلم‌های اکشن، هواداران زیادی یافت. برای درک بهتر این تفاوت‌ها، ابتدا بهتر است به بررسی فناوری‌های اختصاصی و ساختار فنی هر سیستم پرداخته شود و سپس معیارهای مهم در انتخاب یک فناوری صدای فراگیر شفاف و واقعی را مرور کنیم.

فناوری‌ Dolby

گروه Dolby فناوری‌های متعددی در زمینه صدای فراگیر ارائه کرده است. معروف‌ترین فرمت‌ها شامل Dolby Digital ،Dolby TrueHD و Dolby Atmos میشود. Dolby Digital با کانال‌های 5.1 یا 7.1، پیشگام فناوری فراگیر در دهه‌های پیشین بود. این فرمت از فشرده‌سازی خاصی استفاده میکند تا در عین حفظ کیفیت قابل‌قبول، حجم نهایی داده‌ها کاهش یابد و قابلیت پخش آسان‌تری فراهم شود.

پس از آن، Dolby TrueHD با هدف ارائه صدای بدون اتلاف (Lossless) معرفی شد. این فرمت، کیفیت استودیویی را در اختیار افراد قرار میدهد و جزئیات صدایی بیشتری را به گوش میرساند. Dolby Atmos را میتوان تحولی بزرگ در پردازش صدای سه‌بعدی دانست. این سیستم اجازه میدهد تا صدا از ارتفاع و زوایای مختلف شنیده شود و حس فضاسازی را به سطحی بالاتر ارتقا میدهد. Dolby Atmos با استفاده از آبجکت‌های صوتی، تفکیک کانال صوتی را به شکل پویا انجام میدهد و احساسی واقعی‌تر به شنونده منتقل میکند.

فناوری‌ DTS

DTS نیز مانند رقیب سرسخت خود، مجموعه‌ای از فرمت‌های گوناگون را برای پخش صدای فراگیر به بازار عرضه کرده است. DTS Digital Surround اولین گام مهم این برند در رقابت با Dolby Digital بود و از همان ابتدا، تمرکز ویژه‌ای روی نرخ بیت بالاتر و جزئیات صدای بیشتر داشت. این نگرش موجب شد بسیاری از علاقمندان به فیلم‌های اکشن و بازی‌های کامپیوتری، DTS را به دلیل شفافیت بالای صدا و تأکید آن بر جزئیات انتخاب کنند.

سپس DTS-HD Master Audio، معادل DTS برای صدای بدون اتلاف، پا به عرصه گذاشت و فضایی مشابه Dolby TrueHD ایجاد کرد. از آن پس، DTS:X به‌عنوان رقیب سرسخت Dolby Atmos معرفی شد. DTS:X نیز مانند Atmos، از مفهوم آبجکت‌های صوتی بهره میبرد و میتواند کانال‌ها را بسته به موقعیت شنونده و امکانات سیستم صوتی، به شکل پویا تنظیم کند. به این ترتیب، فرمت‌های DTS همچنین توجه ویژه‌ای به واقع‌گرایی و انعطاف در پردازش صدا نشان میدهند.

صدای فراگیر: Dolby یا DTS؟

تفاوت در کیفیت صدا

اگر بخواهیم کیفیت صدا را مهمترین عامل انتخاب بدانیم، باید بدانیم که هر دو فناوری Dolby و DTS تلاش میکنند به نزدیک‌ترین حالت به صدای اصلی برسند. با این‌ حال، تفاوت‌هایی در نحوه فشرده‌سازی و نرخ بیت این فرمت‌ها وجود دارد. به‌ عنوان نمونه، در برخی نسخه‌ها نرخ بیت DTS بالاتر است ولی این موضوع لزوماً به معنای برتری کامل نیست، زیرا الگوریتم فشرده‌سازی Dolby نیز کارآمد بوده و صدا را با جزئیات بالایی حفظ میکند.

در عمل، گوش انسان قادر است تا حدی از این تفاوت‌ها را احساس کند. عواملی چون نوع محتوای صوتی، کیفیت اسپیکرها، آکوستیک محیط و حساسیت شنیداری فرد نیز در تشخیص تمایز نقش دارند. به همین دلیل، برخی افراد عاشق جزئیات غنی DTS میشوند و گروهی دیگر صدای هماهنگ و نرم‌تر Dolby را ترجیح میدهند. در هر صورت، هر دو سیستم در بالاترین سطوح خود، تجربه‌ای بسیار نزدیک به واقعیت پدید می‌آورند.

کاربردهای مهم صدای فراگیر

امروزه صدای فراگیر محدود به سینمای خانگی یا سالن‌های بزرگ نیست و در کاربردهای متنوعی به کار گرفته میشود. یکی از این کاربردها، بازی‌های ویدئویی است که فرد را در دنیایی گسترده و پویا غرق میکند. در این فضا، وجود فناوری Dolby یا DTS میتواند جهت‌یابی صدا و حس حضور در محیط بازی را بهبود ببخشد.

در حوزه موسیقی نیز، آهنگسازان و تهیه‌کنندگان حرفه‌ای از قدرت صدای فراگیر برای ارائه اجراهای متفاوت بهره میبرند. تجربه شنیدن آثار کلاسیک، کنسرت‌های زنده و حتی موسیقی‌های مدرن در قالب 5.1 یا 7.1، حس فضاسازی جذابی را به شنوندگان منتقل میکند. همچنین در محیط‌های آموزشی، شبیه‌سازهای مجازی، اتاق‌های کنفرانس و پروژه‌های واقعیت مجازی، بهره‌گیری از فرمت‌های صدای فراگیر، ارزش افزوده بسیاری دارد.

صدای فراگیر: Dolby یا DTS؟

کاربردهای Dolby در صنعت سینما

سیستم‌های Dolby از ابتدا موردتوجه استودیوهای فیلمسازی بوده و به‌خصوص در ژانرهای اکشن و علمی‌-تخیلی، جلوه‌های صوتی فراوانی فراهم می‌آورد. بسیاری از فیلم‌های هالیوودی با استفاده از Dolby Atmos تولید و در سینماهای مجهز به این فناوری پخش میشوند. این امر باعث میشود بیننده حس کند در مرکز ماجرا قرار گرفته و صدا از تمامی زوایا و ارتفاع‌ها در جریان است.

علاوه بر فیلم‌های سینمایی، سریال‌های تلویزیونی پرهزینه نیز رفته‌رفته به سمت Dolby Atmos و Dolby Digital Plus گرایش پیدا کرده‌اند. با افزایش سرعت اینترنت و گسترش سرویس‌های استریم، امکان دسترسی به محتوای Dolby برای کاربران خانگی بسیار ساده‌تر شده است. به این ترتیب، افرادی که از تلویزیون‌ها یا ساندبارهای مجهز به فناوری‌های دالبی مانند ساندبار جی بی ال مدل Cinema SB550 استفاده میکنند، صدایی پرجزئیات و سینمایی را در منزل تجربه خواهند کرد.

کاربردهای DTS در رسانه‌های مختلف

در مقابل، DTS همواره تلاش کرده است تا در کنار صنعت سینما، بازار بازی‌ها و دیسک‌های بلوری را نیز در اختیار بگیرد. بسیاری از فیلم‌های اکشن یا آثار علمی‌-تخیلی به‌صورت DTS:X ضبط میشوند که به افراد اجازه میدهد حسی فراگیر و قدرتمند از صدای سه‌بعدی داشته باشند. افزون بر این، علاقمندان به موسیقی بی‌کلام و کنسرت‌های زنده، بعضاً DTS-HD Master Audio را به دلیل تفکیک مناسب سازها و وضوح بالا، گزینه‌ای ایده‌ال میدانند.

مخاطبانی که از پلتفرم‌های پخش بلوری یا کنسول‌های بازی پیشرفته استفاده می‌کنند، معمولاً با تنظیمات و گزینه‌های DTS در منوی صوتی روبه‌رو میشوند. در اینجا انتخاب میان DTS و Dolby، به سلیقه فرد و همچنین نوع محتوا بستگی دارد. برخی گیمرها بر این باورند که جلوه‌های صوتی DTS در بازی‌هایی با صحنه‌های پرتکاپو، هیجان بیشتری القا میکند، در حالی که گروهی دیگر، تفکیک کانال‌های Dolby را کارآمدتر میدانند.

صدای فراگیر: Dolby یا DTS؟

تکنیک آبجکت‌محور در Dolby Atmos و DTS:X

یکی از جذاب‌ترین ویژگی‌های صدای فراگیر نسل جدید، استفاده از تکنیک آبجکت‌محور است. در روش‌های قدیمی‌تر، صدای هر کانال به‌ صورت جداگانه ضبط و پخش میشد. اما در دالبی اتموس و DTS:X، صدا به‌عنوان یک آبجکت با مختصات سه‌بعدی تعریف میشود و پردازشگر صوتی با توجه به تعداد و موقعیت اسپیکرها، آن را در فضای مناسب قرار میدهد.

این رویکرد انعطاف بیشتری ایجاد میکند، چرا که نیاز نیست ترکیب کانال‌ها ثابت باشد. در یک اتاق کوچک، ممکن است تنها 5 یا 7 کانال فیزیکی داشته باشید ولی در سالن بزرگ، امکان استفاده از ده‌ها اسپیکر وجود دارد. آبجکت‌های صوتی در هر دو سیستم دالبی و DTS، قابلیت جابه‌جایی در محیط را فراهم میکنند و حس حضور در صحنه را به شکل چشمگیری تقویت مینمایند.

نکات فنی در نرخ بیت و فشرده‌سازی

بحث در مورد کیفیت صدا بدون اشاره به فشرده‌سازی و نرخ بیت ناقص است. Dolby و DTS هریک الگوریتم‌های خاصی برای کاهش حجم داده‌های صوتی به کار میگیرند. دالبی دیجیتال یا Dolby Digital Plus از فناوری فشرده‌سازی پیشرفته استفاده میکنند که با بیت‌ریت متوسط، همچنان جزئیات نسبی صدا را حفظ میکند.

در مقابل، DTS غالباً نرخ بیت بالاتری را ارائه میدهد، به‌ویژه در نسخه‌های DTS-HD و DTS:X. این موضوع منجر به ذخیره جزئیات صوتی بیشتر میشود. با این‌ حال، باید دانست که فرمت‌های بدون اتلاف هر دو (Dolby TrueHD و DTS-HD Master Audio) در عمل از بالاترین سطح کیفیت صوتی برخوردارند. بنابراین، انتخاب میان آن‌ها بیشتر تابع نوع محتوای ضبط‌شده و امکانات سیستم پخش کننده است.

سازگاری با دستگاه‌های مختلف

از دیگر ملاحظات مهم در انتخاب میان فناوری دالبی و DTS، مسئله سازگاری با دستگاه‌های موجود است. بسیاری از تلویزیون‌ها، سینمای خانگی و ساندبارها از فرمت Dolby Digital پشتیبانی میکنند، چرا که این فرمت دیرزمانی است در بازار حضور دارد. ولی پشتیبانی کامل از DTS ممکن است در برخی مدل‌ها محدود باشد.

به همین ترتیب، اپلیکیشن‌ها و سرویس‌های استریم نیز ممکن است محتوای کمتری را با فرمت DTS ارائه دهند. بااین‌وجود، علاقمندان به رزولوشن صوتی بالاتر یا جلوه‌های ویژه در بازی‌ها، همچنان به سراغ نسخه‌های DTS میروند. در واقع، هرچه دستگاه صوتی شما پیشرفته‌تر و تخصصی‌تر باشد، احتمال پشتیبانی بهتر از چندین فرمت فراگیر، از جمله Dolby Atmos و DTS:X، بیشتر خواهد بود.

صدای فراگیر: Dolby یا DTS؟

کلام آخر

صدای فراگیر بخش جدایی‌ناپذیر از تجربه‌های سینمایی و موسیقایی مدرن به شمار میرود و سیستم‌های Dolby و DTS در خط مقدم این انقلاب صوتی قرار دارند. هر کدام رویکرد خاصی در پردازش صوت و فشرده‌سازی داده دارند و بنا بر هدف نهایی (مثل تماشای فیلم، گوش دادن به موسیقی یا انجام بازی) برتری خود را نشان میدهند.

اگر به دنبال بالاترین سطح انعطاف و فراگیری در پلتفرم‌های استریم و تلویزیون‌های هوشمند هستید، معمولاً Dolby گزینه در دسترس‌تری است. ولی اگر از دیسک‌های بلوری یا کنسول‌های بازی حرفه‌ای استفاده میکنید و میخواهید صدای هیجانی با جزئیات بالا را تجربه کنید، DTS نیز گزینه‌ای بسیار جذاب است. در هر صورت، هر دو فناوری تلاش میکنند شنونده را با صدایی واضح، چندبعدی و درگیرکننده محاصره کنند و این، سرانجام هنر صوتی مدرن است که افراد را به جهانی متفاوت دعوت میکند.