آنچه خواهید خواند
با گیتار الکتریک در ضرباهنگ راک غرق شوید
گیتار الکتریک، نماد بارز ضرباهنگ راک در دنیای موسیقی به شمار میرود. صدای منحصربه‌فرد و جذاب این ساز، نتیجه ترکیب علم الکترونیک با ساختار سازهای سنتی است. از زمان پیدایش گیتار الکتریک تاکنون، شنوندگان و نوازندگان سبک راک، متال و زیرشاخه‌های متعدد دیگر، وابستگی عمیقی به این ساز ارزشمند پیدا کرده‌اند.
در ادامه مقاله، سعی میکنیم علاوه بر توضیح ساختار، تکنیک‌ها و کاربردهای گیتار الکتریک، جنبه‌های تأثیرگذار آن بر موسیقی راک و سایر سبک‌ها را نیز بررسی کنیم. با گیتار الکتریک آشنا شوید و از تکنیک‌های پیشرفته تا انتخاب سیم و آمپلی‌فایر، هرآنچه برای شکوفایی صدا نیاز دارید را بشناسید.
تعریف
گیتار الکتریک یک ساز زهی-الکترونیک است که صدا را از طریق لرزش سیم‌های فلزی و انتقال سیگنال الکتریکی به آمپلی‌فایر تولید میکند. برخلاف گیتار آکوستیک که صفحه صدای چوبی نقش تقویت‌کننده دارد، در گیتار الکتریک پیکاپ‌های الکترومغناطیسی این وظیفه را بر عهده گرفته‌اند. همین ساختار ویژه باعث شده است تا طیف صدایی این ساز بسیار گسترده باشد و نوازنده بتواند از ملایم‌ترین نُت‌ها تا خشن‌ترین دیستورشن‌ها را اجرا کند.
تاریخچه
در دهه 1930، گیتار الکتریک ایجاد شد تا صدای گیتار آکوستیک در میان سایر سازها تقویت شود. جورج بوچمپ و آدولف ریکن‌بکر این ساز را برای شرکت Electro String Instrument طراحی کردند. از دهه 1930 میلادی، گیتار الکتریک به طور جدی پا به عرصه موسیقی گذاشت.
انگیزه اصلی ساخت این ساز، مشکل نشنیدن صدای گیتار آکوستیک در میان سازهایی چون بیس، درامز و سازهای بادی بود. نوازندگان برای تقویت صدای گیتار از فناوری الکترونیک بهره گرفتند. هرچند پایه‌ریزی یک ساز زهی دارای پیکاپ به اواخر قرن نوزدهم بازمیگردد، اما نخستین گیتار الکتریک حقیقی را جورج بوچمپ در اوایل دهه 1930 با همکاری آدولف ریکن‌بکر اختراع کرد.
اصول عملکرد پیکاپ
در گیتار الکتریک، پیکاپ‌ها مسئول تبدیل ارتعاش سیم به سیگنال الکتریکی هستند. پیکاپ‌های سینگل‌کویل صدایی شفاف و روشن داشته و در موسیقی بلوز، راک کلاسیک و کانتری محبوبیت دارند.
در مقابل، پیکاپ‌های هامباکر برای سبک‌های پرانرژی مانند هارد راک و متال بسیار ایده‌ال هستند، چراکه با حذف نویز و ارائه تُن قدرتمندتر، صدایی کوبنده‌تر تولید میکنند. انتخاب پیکاپ مناسب، گامی اساسی در رسیدن به ضرباهنگ راک و بهره‌گیری از حداکثر پتانسیل گیتار الکتریک محسوب میشود.
بدنه و ساختار
از نظر ساختار بدنه، میتوان گیتارهای الکتریک را در سه گروه کلی جای داد: بدنه توپر، بدنه توخالی (نیمه‌آکوستیک) و بدنه نیمه‌خالی. در میان آن‌ها، گیتارهای توپر معمول‌ترین نوع به شمار میروند و چون از یک تکه چوب پُر ساخته میشوند، وزن بیشتری نسبت به سایر مدل‌ها دارند.
در مدل‌های توخالی، صدای سیم پیش از آنکه پیکاپ آن را دریافت و به آمپلی‌فایر منتقل کند، در بدنه توخالی ساز طنین می‌یابد و همین امر به صدایی متفاوت از گیتارهای توپر منجر میشود. این نوع ساز اغلب محبوب نوازندگان جاز و بلوز است، در حالی که گیتار توپر بیشتر در موسیقی راک و متال کاربرد دارد. با این‌حال، هیچ قاعده ثابتی برای انتخاب نوع بدنه وجود ندارد و در نهایت، سلیقه نوازنده عامل تعیین‌کننده است.
نقش آمپلی‌فایر
آمپلی‌فایر گیتار تعیین‌کننده اصلی قدرت خروجی صدای شماست. با استفاده از لامپ‌های خلأ یا ترانزیستورها، سیگنال ضعیف پیکاپ‌ها تقویت شده و صدای گیتار الکتریک حالت حرفه‌ای به خود میگیرد. آمپلی‌فایرهای تیوب (Tube) غالباً در سبک‌های راک و متال محبوب‌اند، زیرا گرمای صوتی و دیستورشن طبیعی را فراهم میکنند. در مقابل، آمپلی‌فایرهای سالید استیت (Solid State) کنترل بهتری بر شدت دیستورشن دارند و در سبک‌های متنوعی از راک گرفته تا فانک، قابل استفاده‌اند.
گیتار الکتریک برای رسیدن به حداکثر اثربخشی صوتی، نیازمند تجهیزات صوتی از جمله آمپلی‌فایر و اسپیکر باکیفیت است. در واقع، خروجی سیگنال تولید شده از پیکاپ‌های گیتار الکتریک، پس از عبور از آمپلی‌فایر به سیستم صوتی انتقال می‌یابد تا صدایی قدرتمند و شفاف به گوش برسد. اگرچه آمپلی‌فایر نقش مهمی در تنظیم تُن و حجم صدا ایفا میکند، اما اسپیکر و سیستم صوتی نیز با تقویت سیگنال و ارائه گستره‌ای از فرکانس‌ها، امکان شنیدن جزئیات اجرا را فراهم میکنند.
از سوی دیگر، ترکیب این ساز و سیستم صوتی مناسب، پلی میان ظرافت‌های تکنیکی و اوج هیجان راک را ایجاد میکند. افکت‌هایی مانند دیستورشن، تأخیر و ریورب از طریق تجهیزات الکترونیکی و آمپلی‌فایر اعمال میشوند، اما اسپیکرها و سیستم صوتی با وضوح بالا، ضمن ارائه شفافیت در فرکانس‌های میانی و بالا، قدرت لازم برای بیس و ریف‌های تند را نیز تأمین میکنند. در نتیجه، هم نوازنده و هم مخاطب میتوانند گستره کاملی از صداها را با کیفیتی خیره‌کننده تجربه کنند.
سبک‌های راک
هنگام صحبت از ضرباهنگ راک، گیتار الکتریک نقشی برجسته دارد. در سبک راک کلاسیک، معمولاً صدایی شفاف با دیستورشن ملایم استفاده میشود. مثال بارز آن، آثار گروه‌هایی مانند رولینگ استونز و لد زپلین است. در سبک آلترناتیو راک، صدای این ساز میتواند از شفاف تا بسیار اعوجاجی تغییر کند تا احساسات متفاوتی به شنونده منتقل شود. هارد راک اما با حجم دیستورشن بالا و ریف‌های تند شناخته میشود که اغلب با یک بیس عمیق همراه است.
اهمیت انتخاب سیم گیتار الکتریک
اغلب گیتارهای الکتریک به شش سیم مجهز هستند، اما مدل‌های هفت‌سیم نیز تا حدی رواج پیدا کرده‌اند. در عین حال، انواع هشت‌سیم یا حتی بیشتر هم وجود دارند که البته چندان مرسوم نیستند.
اجزا و بخش‌ها
سر‌دسته (Headstock)
- پیچ‌های کوک (Tuning Pegs یا Machinehead): قطعات فلزی چرخانی که برای تنظیم و تثبیت کوک هر سیم کاربرد دارند.
- درپوش میله تنظیم‌کننده دسته (Truss rod cover): قطعه‌ای که از میله مخصوص تنظیم انحنای دسته محافظت میکند.
- نگه‌دارنده سیم‌ها: وظیفه محکم نگهداشتن سیم‌ها و تنظیم کوک را آسان‌تر میکند.
- نات (Nut): قطعه‌ای که در سازهای رده‌بالا از استخوان و در سازهای معمولی از پلاستیک ساخته میشود. وظیفه آن هدایت سیم‌ها در سر‌دسته است.
دسته
- صفحه انگشت‌گذاری (Fretboard یا Finger Board): سطحی که انگشت‌های دست چپ (برای راست‌دستان) روی آن قرار میگیرد تا نت‌ها را اجرا کند.
- علامت‌های راهنما روی فرت‌برد: نشانه‌هایی که به نوازنده کمک میکنند جایگاه خود را روی دسته تشخیص دهد.
- پرده‌ها: قطعات فلزی باریکی که روی صفحه انگشت‌گذاری نصب میشوند و تقسیم‌بندی نت‌ها را ممکن میسازند.
- محل اتصال دسته به بدنه: اکثر گیتارهای الکتریک به شکل دو تکه (بدنه و دسته جدا) ساخته میشوند و با پیچ به هم متصل‌اند که به آن‌ها Bolt-on میگویند. برخی دیگر یک‌تکه هستند و Set-in Neck نامیده میشوند که ساخت گران‌تری دارند.
بدنه
- پیکاپ سمت دسته (Neck Pickup): پیکاپی که نزدیک دسته قرار دارد و صدای گرم‌تر و ملایم‌تری تولید میکند.
- پیکاپ سمت بریج (Bridge Pickup): پیکاپی که نزدیک خرک واقع شده و تُن تیزتر و پرحجمی ایجاد میکند.
- سدل (Saddle): معادل خرک در سازهای ایرانی، که سیم‌ها روی آن قرار میگیرند.
- بریج (Bridge): بخش مهمی برای نگهداری و انتقال ارتعاش سیم‌ها به بدنه.
- کوک‌کننده پشتی و سیم‌گیر: تنظیم ظریف کوک در حین اجرا را آسان میکند.
- دسته ویبراتو (Vibrator)، دسته ترمولو یا Wammy Bar: اهرمی که با تغییر کشش سیم‌ها، افکت ویبره یا تغییر مقطعی کوک ایجاد میکند.
- کلید انتخاب پیکاپ (Pickup Selector): سوییچی برای تعیین اینکه سیگنال از کدام پیکاپ یا ترکیب پیکاپ‌ها به آمپلی‌فایر برود.
- پیچ‌های تنظیم‌کننده صدا (Volume Knob) و تون (Tone Knob): برای کنترل بلندی صدا و تُن گیتار به کار میروند.
- خروجی با رابط تی‌اس (TS) – جک مونو: محل اتصال کابل صدا به گیتار و آمپلی‌فایر.
- میخ برای نصب تسمه بند (Strap Button): نقطه‌ای که بند یا استرپ به آن وصل میشود تا گیتار در حالت ایستاده راحت‌تر نواخته شود.
سیم‌ها
- سه سیم بم: سیم‌های کلفت‌تر که تُن بم‌تری تولید میکنند.
- پیچ تسمه (Strap Button): مشابه بخش پیشین، اما ممکن است در جای دیگری از بدنه قرار داشته باشد تا بند در وضعیت ایده‌ال بسته شود.
برندهای مشهور گیتار الکتریک
در دنیای گیتار الکتریک، برندهای قدیمی و معتبری فعالیت میکنند. شرکت آمریکایی فندر از برجسته‌ترین سازندگان این ساز در جهان به شمار میرود. مدل استرتوکستر این برند، یکی از محبوب‌ترین گیتارهای تاریخ محسوب میشود. افزون بر آن، چندین تولیدکننده بزرگ دیگر نیز در این حوزه فعالیت دارند که به صورت زیر قابل ذکر هستند:
- گیبسون
- آیبنز
- پی.آر. اس گیتارز
- اپیفون
- شکتر
- یاماها
- گرچ
- ای.اس. پی
- شارول
- ارنی بال میوزیک‌من
- گودین گیتارز
- سِر (به انگلیسی: Suhr)
- ریکن‌بکر
- جکسون
- بی. سی ریچ
کلام آخر
گیتار الکتریک و ضرباهنگ راک، ترکیبی جدایی‌ناپذیر در فرهنگ موسیقی جهان به شمار می‌آیند. ساختار منحصربه‌فرد این ساز با پیکاپ‌ها، بدنه چوبی، سیم‌های فلزی و آمپلی‌فایر تخصصی، امکان تولید اصواتی بی‌نهایت گسترده را فراهم میکند. این گستره صدا، از ملایم‌ترین نواها در بلوز گرفته تا خشن‌ترین ریف‌ها در متال را پوشش میدهد.
با بهره‌گیری از تکنیک‌های مختلف نوازندگی، تجهیزات افکتیو و درک عمیق از تئوری موسیقی، میتوان به سادگی پا به دنیای پرهیجان راک گذاشت و جریان خروشان احساس را به ذهن مخاطب منتقل کرد. آنچه نوازندگان راک را از یکدیگر متمایز میکند، سبک شخصی، تمرین مستمر و شور و اشتیاق بی‌حدوحصر برای شکوفا کردن پتانسیل بیکران گیتار الکتریک است.
پاسخگوی سوالات شما هستیم
دیدگاهی وجود ندارد!